Şiir Bayrağı

İçine küçük İskender’in gireceği delikten gözlerimi alıp sigara içerek aynı deliğe hüzünle bakan ses kanseri amcaya soruyorum: Ne zaman gelecekler? Tarih 4 Temmuz 2019. Kanserin hırpaladığı ses tellerinden “namaz bitince” titreşimini duyup gözlerimi kapıyorum. Hiçbir inancı yoktu. Hatta daha evvel bir cenaze töreninde, inançsız bir şairin ardından namaz kılınmaz, diye olay çıkarmıştı. “Hatırlar mısınız,” dedim, “İskender bir cenazede olay çıkarmıştı, ateist birinin ardından…” Hatırlamadı. “İskender değilse Can yücel de olabilir,” dedim. “Olabilir,” dedi. Olay çıkarabilecek şairler listesini taradım muhayyilemde, sayıları az. Yarım saat sonra kalabalık ve bir tabut geldi. Bir tahta diktiler toprağa. Baş harflerinin küçük harfle yazıldığı küçük İskender adını ilk defa dergi/kitap dışından bir yerde görüyorum, eciş bücüş. Dayanamadım, gözlüğün altından ağladım. Başımız sağ olsun. İki ay geçmiş üzerinden. Yazarlarla alakalı yazı serimin dördüncüsü için masaya oturduğumda cenaze töreninde vukuat çıkaran dayıya rast geldim aniden. Sevindim, hatta. Ne İskender ne de Can Yücel.

İlhan Şevket Aykut’un Kılıç Artığı kitabının girişinde kitabı hazırlayan Zeki Coşkun, intihar eden Aykut ile ilgili şu ilginç bilgiyi paylaşır: Sadece üç kişi ile uğurlanıyor: Cenaze giderlerini ve defterlerini emanet ettiği genç, gencin babası, grafik sanatçısı Mengü Ertel. Tabutun taşınmasına yardım eden dördüncü kişi cami cemaatinden bir yabancı… Cenazesi ramazanın ilk gününe rastlıyor. Namazı kıldıran hoca, “Ne mutlu böyle mübarek bir günde ölenlere ki, sorgusuz sualsiz cennete kabul edilecekler” sözüyle noktalıyor duasını. Oysa merhum, 1932’de ünlü düşünür Abdullah Cevdet’in cenazesinde neredeyse skandala yol açmış, “Namaz kılınmasın, bunu yapamazsınız ona, o bir ateist” diye haykırmış… Ve kendisi hoca icazetiyle cennete uğurlanıyor!  Takdiri ilahi bu olsa gerek. Bu arada, laf lafı açıyor, Abdullah Cevdet dedikleri kişi, görgü kuralları hakkındaki Fransızca kitabı çevirip Arap harfleriyle Türkçe (Osmanlıca) yayınladığı gün harf devrimi (1 Kasım 1928) olması sebebiyle kitabını çöp eden kişidir. Gerçekten de halkı bir gecede… Bu bilgiyi -eğer kurmaca değilse– üç dört sene önceki bir sergiden edinmiştim. Komiktir. Hiçbir yazarın başına gelmemelidir. Araştırabiliriz.

Eğer merak ettiysek İlhan Şevket Aykut’u biraz daha tanıtabilirim. Ben kendisini bir 10 sene evvel duymuş ve araştırmıştım. Hiç pişman saymam kendimi. Hatta yerimiz ve zamanımız kalırsa bir başka müntehir şair Beşir Fuat ile alakalı da malumat verebiliriz.  Onun da hayatı ve intiharı anlatmaya değerdir. Hatta ilk romanım Olay Beyoğlu’nda Geçiyor’da diyaloglara yedirerek okura tanıtmıştım. Tabiri caizse lokanta masalarına meze etmiştim, biraz pişman olmadım diyemem. Ne ise.

Aykut, 1907 yılında doğuyor, İstanbul Hukuk’u bitiriyor, iki yıl hâkimlik stajı yaptıktan sonra meslekten soğuyup öğretmen oluyor. Galatasaray Lisesi’nde muallimlik yaparken 1933 yılında Atatürk, okulu teftişe geliyor. İşte psikotik kırılma bu yıl gerçekleşiyor. Herkes ezile büzüle elini sıkarken Aykut dik bir şekilde, vakarla elini sıkıyor paşanın. Paşa, hocanın dersine girip “Hocam çocuklara bir soru da siz sorun,” deyince ortalık buz kesiyor. Hoca, içinde diktatör kelimesi geçen bir cümleden soru yapıp çocuklara yöneltiyor. O dönem paşanın sert önlemlerini (İstiklal Mahkemeleri, sert inkılaplar) dikta diye tanımlayan yerli ve yabancı kişiler de türediğinden hocanın buna vurgu yapmak istemiş olabileceğini düşünüyor paşanın danışmanları ve bürokratları. Ama Aykut’a göre bu böyle değildir. “Paşa benden rahatsız olsaydı yedi saat boyunca dersimde kalmaz, 13-14 fincan kahve içmezdi,” diyor. “Ama o yanındakiler yok mu, diye de ekliyor. Her şeyi yaparlar ve yaptılar da.” Az önce bahsettiğim Ahmet Cevdet’in cenazesindeki çıkışından sonra bu ikinci skandal Aykut’un kalan ömrünü etkileyecektir. Bu olaydan sonra hiç terfi almamakla beraber bir gün Yozgat’a sürüldüğü haberini alır. İstanbul âşığı Aykut, bu haberden sonra derhal memuriyetten istifa eder ve yeraltına çekilir. 55 yıllık inziva böylece başlamıştır.

Derhal çeşitli dilleri öğrenmeye başlar. Kimseye adresini söylememektedir. Bir ara on yıl boyunca dışarı bile çıkmaz. Çok sınırlı sayıda insan ile görüşmektedir. Bunların çoğu ressamdır ve konuşmanın konusu resim eleştirisidir. Eleştirileri dönemin sanatçıları tarafından hayranlıkla dinlenir. Eve gelir. Masraf olmasın diye makarnayı yağsız, salçasız hatta tuzsuz tüketir. Şiirlerini yazar ve erkenden uyur. Güneş doğmadan uyanıp yürüyüşe çıkar. Eğer spor yapmazsa hasta olacağını ve hastane masraflarını ödeyemeyeceği için de öleceğini düşünür. Önceleri yaşama fikri Aykut’a iyi gelmektedir. Ta ki 75 yaşına varıncaya dek. Sonrasında intihar edeceği 85. yaş gününe kadar bugün de ölmedim, eyvah ben yaşayacağım galiba der, yaşama korkusu çekmektedir. Nerede kalmıştık? Yürüyüş bitince eve gelir. Yatak ile somya arasına sıkıştırdığı kumaş pantolonunu giyer. Geceden kaynar su ile yıkayıp kuruttuğu beyaz gömleğini, fularını hazırlar, takar takıştırır ve çıkar. Kitapçılarda kredisi boldur. İngilizce ve Fransızca basılan gazeteler de dâhil olmak üzere okuyacaklarını ücretsiz alır, bir kenara geçip okur. Yanından yöresinden geçen herkesi polis zanneder. Bu fikre tahammülü azaldıkça tekrar eve geçer. Yakışıklıdır. Manitaları keser. Yakın arkadaşları ile yılda bir görüşür. Kimse nerede yaşadığını bilmez. Evine hep farklı sokaklardan ulaşmaktadır. Annesi ölür bir gün, ailesini de silmiştir hayatından. Kara haberi aldığı gün berbere gider. Tıraş olurken usul usul gözyaşı döker, berber niye ağladığını sormaz, tıraşa devam eder. Eve gelir ve annesine bir şiir yazar, sonra tüm şiirlerini elle kâğıtlara geçirdikten sonra Fransız Ulusal Kütüphanesi’ne gönderir. Dergilerde şiir yayımlamaz. Kitabı çıkmaz. Yazar, yazar, yazar ve birikince kütüphaneye gönderir. Bazen yılda bir görüştüğü arkadaşlarına okur şiirlerini, ama göstermez. Sanat eleştirilerini yazılı olarak yapması istenince “Türkçe şiir dilidir, düz yazı yazarak bu dile hakaret edemem,” der. Manyağın önde gidenidir. Evlenmez. Kadınlarla ilişkisi yoğun ama gizlidir. Bir kadını çok sever, öldükten sonra fotoğrafı kütüphanesinde bulunan bu kadının kim olduğu belli değildir. Bir gün 600 sayfalık Fransızca sözlüğü masasına koyar, “Her gün bir sayfa çevireceğim ve sözlük bitince yaşamıma son vereceğim,” der. 83 yaşının ortasındadır. Sigortası olmadığı için hiç hastalanmama hedefini tutturmuş fakat maalesef bu durum onun fazla yaşamasına sebebiyet vermiştir. Arkadaşlarının her ay aralarında topladığı cüzi bir parayı kabul etmek ağrısı artık nefes almasına mani olmaktadır. Sayfalar çevrildikçe kendisine güveni artmaktadır. Son kaldığı semtteki Yoğurtçu Parkı’na gider, 40 yaşındaki kadınla buluşur, onu sebepsiz yere terk eder. Artık hayatında sadece ev sahibi kalmıştır. İmzaladıkları kontratta iki yıllık kiranın peşin verildiği, kiracının ölmesi halinde ödenen paranın “iade” edilmeyeceği, ölüm halinde özel eşyaların da ev sahibine kalacağı yönünde maddeler vardır. Ne hazin. Mülksüzlerin tüm kontratları vasiyete benziyor demek. Sayfalar biter. Son sayfayı çevirir, okur, aniden yaşadığı bodrum katından üst kata çıkar. Ev sahibinin oğluna biraz para ve el yazısı ile yazdığı bir tomar şiir verir. “Şiirleri babana ver, parayı da benim cenaze masraflarına harca, artacak, artan para ile sevgilini iki kere yemeğe götür,” der. Çocuk afallar. Şaka zanneder. Aykut aşağı iner, iki kutu kalp ilacını bir şişe su ile birlikte… 84 yaşının son günü, ömrünün son günü olur. Sonrasını biliyorsunuz, cenazesine 3 kişi…

Günümüzde bazı sinirsel hastalıklara yakalanan kişilerin daha çok intihara meyilli olduğu iddia edilir. Hatta tüm intihar vakalarının bir hastalığa bağlandığı vakidir. Aykut paranoyaktır. İntihar kararının buna ne derece bağlı olduğunu bilemiyoruz. Üstelik işin içinde şiir de var. Günümüzde şiirin bir simge olduğunu müşahede ediyoruz. Simge, bayrak. O bayrağın altına girip kendini mutlu hisseden bir güruh var. Temsil edilmek istiyorlar. Evliliklerinden sıkılanlar yeni bir nikah, sürülerinden sıkılanlar yeni bir yığın, nevrozlarından çekenler yeni bir terapi peşindeler. Yazık olasıcalar. Ama Şevket o bayrağın altına sığınmamış, dolayısı ile diğer müntehir şairlerden biraz farklı bir konumda. Bayrak meselesini yine müntehir bir şair olan fakat kendini şiirle temsil ettirmeyen başka bir şair, Beşir Fuat üzerinden devam ettireceğiz.

5 Şubat 1887’de, Çağaloğlu’ndaki ahşap bir köşkün alt katında bulunan içi kitaplarla dolu olan çalışma odasında yakışıklı bir edebiyatçı çeşitli kişi ve kurumlara gönderilmek üzere intihar mektupları yazıyor. Bir kısmını ikindi vakti postaya vermiş bile. Bir ara gaz lambasının fitilini yukarı kaldırıp kaldırmamakta tereddüt ediyor. Fakat aynı tereddüttü tuvalete gitmek konusunda göstermiyor, gidiyor, ellerini yıkayıp masaya geri dönüyor. Sulandırdığı kokaini enjektör yardımıyla önce sol bilek atardamarının altına, sonra sağ bilek atardamarının altına şırınga ediyor. En son boynundaki aort atardamarına. Bir yandan da ölümün nasıl duygular yaşattığını kaydetmek için hazır ettiği kalemle kâğıda bir şeyler yazmaya başlıyor. Bir ara kapı çalınsa da gelen kişiye çalışması gerektiğini söyleyerek kapıyı açmıyor. Kokain ile uyuşturduğu bölgelerin altındaki damarları ustura ile kesip kanın akışını seyre koyuluyor. Kan akışını hızlandırmak için de ara ara kollarını sallamayı ihmal etmiyor bu arada. Başı masaya düşüyor. Sabah cesedini buluyorlar. Dönemin gazetesi Tarik’ten okuduğumuz kadarıyla ölürken yazdığı kelimeler şunlardan ibaret: “Ameliyatımı icra ettim, hiçbir ağrı duymadım. Kan aktıkça biraz sızlıyor. Kanım akarken baldızım aşağıya indi. Yazı yazıyorum, kapıyı kapadım diyerek geriye savdım. Bereket versin içeri girmedi. Bundan tatlı ölüm tasavvur edemiyorum. Kan aksın diye hiddetle kolumu kaldırdım. Baygınlık gelmeye başladı…”

Dünya tarihinde vuku bulmuş bu en korkunç ve iç karartıcı olayın faili Beşir Fuat’ın (32) dönemin ünlü aydını Ahmet Mithat Efendi’ye gönderdiği mektup ise edebiyat tarihinde günümüze gelen en garip metinlerden biridir. Yazar, burada şairlere ve şair meclislerine öylesine önyargı ile yaklaşıyor ki en meşhur intikam filmlerinde bile böyle sahnelere rastlamak mümkün değildir. Yazdığı mektuplarda intiharı ile ilgili çeşitli sebepler açıklayan ve yakınları tarafından da bazı nedenlere dayandırılan bu intiharın peşine düştüğümüzde, geçen yazıda İlhan Şevket Aykut bahsinde ele aldığımız temsil meselesine varırız. Fuat da Aykut gibi bir şeylerin kendisini temsil etmesini istememiştir, temsil olmuştur. Açalım.

Ahmet Mithat’a yazdığı mektupta na’şının kadavra yapılması, son yazıları ile ilgili matbaaya uyarı ve intihar sebeplerinin yanı sıra şairleri hedef alan acayip cümleleri vardır. Burada adeta şairleri hedef alarak şiir kamusuna hatta söyleyelim edebiyat ortamına resmi bir saldırı gerçekleştirilmiştir. Fuat evvela intihar ederek polemiklerden kaçtığı iddia edilmesin diye son polemiklere cevap verebilmek için intiharını bir hafta geciktirdiğini yazmıştır. Bu ciddi bir önyargıdır. Dönemin şairleri ile girdiği estetik tartışmalarda daha pozitivist bir taraftan yaklaştığı için sözüne itimat edilmemiştir. Bunu kafaya takan Fuat ise çeşitli bilimlerden getirdiği örneklerle edebi tartışmaların kalitesini arttırmıştır. Yine anlaşılmayınca kendisini bu “cahillerin” ortasında oldukça yalnız hissetmiştir. Mektubun dikkat çeken başka bir yönü de bilimsel makale yazmanın şairlerin kafiye ve vezin ile yaptıklarından daha zor bir iş olduğunu iddia ederek onları basitlikle suçlaması. Yetmemiş olacak ki en son şu sözlerle şairlerin olabildiğince ödlek kişiler olduğunu belirtmiş: “Damar kesmede her zaman damarı sıkıca tutarak yaşamı koruyabilmek mümkün olduğu halde kendimi öldürme azmimden dönmeyeceğim. Şairler sözle pek çok kahramanlık satarlar; fakat fiiliyata gelince böyle bir metanet göstereceklerinden pek emin değilim. Çünkü şu intihar, beyne bir tabanca sıkmak, kendini asmak veya suya atılmak gibi değildir. Onlara bir kere teşebbüs edince onu men etme tercihi elden gider.”  Rahmetli Fuat’ın bu satırlarda iyice ergenleştiğini görmemek mümkün değil. Fakat yine de tavırdır bu. Ölümü aracılığı ile karikatürize olmuş şiir ortamına bir mesaj vermek bile büyüklük emaresidir diyoruz.

Mektubun üslubu da oldukça serttir, şiirsel demiyorum sert diyorum. Şiirsel kelimesi artık oldukça salya sümük bir kelime gibi geliyor bana. Mektup, “Mezardan bir seda!” diye başlıyor. Yani kendimizi zavallı Ahmet Mithat’ın yerine koyduğumuzda ölen birinin mezardan yükselen sesini duymamak mümkün değil adeta. Mektup ilerleyip, yukarıda bahsettiğimiz yerleri geçtikten sonra kendini nasıl öldüreceği bahsine geliyor. Giriş paragrafında bahsettiğimiz damar kesme ve sair şeyleri uzun uzun anlatıyor ve şunu ekliyor: Âdeta bu fikri, yaz gelirse Kağıthane’ye gideceğim gibi telakki ettim. Dehşetengiz planını böyle basit bir vakaya indirgemesi tüyler ürperticidir.

Konu iyice dağılıyor, bu mesele ile uğraşırken yaşananları tahayyül etmem bir yazar olarak beni de etkiliyor. Fakat yazılarımı, ritim bozulmasın diye tek seferde yazmaya çalışmam beni bu yazıda tutmaktadır. Öncelikle intiharı düşünelim. Bir bilincin yarılması, geçici kaybı mümkündür. Bilinci yarılan kişilere deli deriz. Trafik kazasında kafası giden birine de yaralı/ komada/ durumu kötü deriz. Fakat bilincin kendini yok etmesi doğaya aykırı bir durumdur. İnsan denen bilinçli hayvan yaşamını devam ettirecek makinelerle doldurulmuştur. Buna dürtü deriz. Hatta yaşama dürtüsü ölüm korkusunu bile doğurmuştur. İnsanın en büyük korkusu ölmektir. Bu sebeple insanın telef-i nefsi yani kendini telef etmesi eli ayağı olmayan bir masaüstü bilgisayarın kendi fişini çekebilmesi gibidir. Bu sebeple uzmanlar genellikle sinirsel bir hastalığın neticesi olarak değerlendirirler intiharı. Kısacası bir zayıflık olarak görürler. Ne dersek diyelim bir kişinin böyle bir şeye karar verip bunu uygulamaya koyması gerçekten hayranlık uyandıracak bir şeydir. İçten içe merhumun cüretini takdir ederiz. Hele arkasında iyi bir şeyler bırakmışsa o şeylere sahip çıkarız. Beşir Fuat ve İlhan Şevket Aykut hiçbir şey söylemeden, aniden kendilerini öldürselerdi benim umurumda bile olmazdı intiharları. Çünkü 2013 yılında kendisini Galata Kulesi’nden atan bir gencin yerdeki kırık anahtarlıklarının ve kanının bir çöpçü tarafından süpürüldüğünü gördüm. O gün bugündür intiharın bir kepazelik olduğunu düşünüyorum. Ama bu edipler toplumun dışına intihar yöntemiyle çıkmayı çok önceden planlamışlar. Kendi bulundukları edebiyat camiasının gerçekten bir huzur evi, aşevi, tımarhane olduğunu anlamışlar. Bunu da yazılarında belirtmişler. Bu ediplere “bipolardır, ne yapsa yeridir” deyip geçemiyoruz. Düz insana acıdığımız gibi acıyamıyoruz da.  Eylemleri, pimi çekilmiş bir bomba gibi kalıyor elimizde. Bizdeyken patlamasın diye diğerine atıyoruz galiba.

Neticede, intihar mektubundan şunu anlıyoruz. Şairin annesi şizofren. Şair araştırıp bu sinirsel durumun genetik olduğunu öğreniyor. Bu arada bu korkuyu yenmek için eğlence hayatına dalıyor. Ne kadar eğlenirse aklını ok adar muhafaza edeceğini düşünüyor. Bu dünyadan bir kişiyi bataktan kurtarıyor. Ondan çocuğu oluyor. Bu durumu karısından gizliyor. Fakat eğlence hayatına ara vermediği için serveti eriyor şairin. Hesaplamalarına göre böyle devam ederse bir yıl sonra beş parasız kalacağını hesaplıyor. Eğer eğlenmez ise delirecek. Eğlenirse de fakirlikten kepaze olacak. Karısını, metresini ve bunlardan olan çocukları bırakmak da vicdani gelmiyor. Eğer intihar ederse kalan mal varlığı ile bu kişilerin hayatlarını idame ettireceklerini tasarlıyor. Mesele bu. Süslemeden anlattım. Süsü ise yukarıda idi, hatırlayalım: Şairler tartışmalardan kaçmak için intihar ettiğimi düşünmesinler diye bu mektubu yazıyorum.

 

Cihat Duman, Kafkaokur Eylül 2019, Ekim 2019    

 

 

 

 

Ucubenin Genç Şair Olarak Portresi

Kendilerini yeni kuşak olarak lanse etmeseler de son on yılda gelişen gençlerde kendi çağlarının kaygı ve kurallarını edebiyatın sert ve teamüle dayalı yasalarına dayatma çabaları var. Edebiyat ortamı, ötesi ve sonu olmayan, bildikçe kendini ifşa eden, dili, kendine ait tarihi, arşivi olan bir şeydir. Edebiyat kamusunun nüfusu okudukça artar. Sabit değildir. Ve zaman geçtikçe yeni kişiler eklenecektir. Lovebombing, bodyshaming, ifşa, teşhir, tutuklama, sürgün, cancel gibi ergence ve gülünç suçlamalar ve cezalar bu ortamda bir şey ifade etmez. Etmedi de. Atatürk Refik Halid'i ülkeye geri çağırdı yani. Nazım Hikmet’e iade-i itibar yapıldı. Devlet, millet, anane, ergenler ve başka şeyler bu akışı değiştiremez. Edebiyat dünyasına mesela feminizmin kaideleri ile gelip bir suçlama yapılması, yapanın görgüsü hakkında fikir vermekten başka bir şeye yaramaz. Bir gericinin gelip “kuran dışına kitap yazmak şirktir” demesi gibi komik argümanlar edebiyatın ancak malzemesi olabilir. Bunu bi kere iyi bellememiz gerekiyor. Hele de gençlerin gözleri dört açması şart.     

10 yıl önce genç hayranlarımdan bahisle “takma peşine bunları bak zarar verirler sana” dediğinde Yavuz Türk’ü anlamamış fakat tavsiyesini hayata geçirebilmiştim. Şarlatanların sadece içkici, çaycı, sakallı, yaşlı şairler arasından çıkmadığını, gençlerin daha yamyam olduğunu, abilik yapmanın alçakça bir şey olduğunu, usta çırak ilişkisinin böyle bir şey olmadığını sakin sakin anlatmış, maduniyetsiz, serbest, eşit ilişkilerin kalitesinden bahsetmişti. Epey de bir hakaret etmişti açıkçası.

O zamanlar insan ruhu üzerine derin okumalar yapmadığım için henüz bilmiyordum bu tuhaf kişiliklerin aslında bir persona değil de nevrotik olduklarını. Ağır hasta, bakıma muhtaç, ailelerin ortaya attığı talihsizlerdi kendilerine genç şair dediğimiz tipler. Protest intiharlar, sevda skandalları, borç istemeler, uyuşturucu müptelalığı, vesaire vesarie ne kadar ergenlik varsa gençlerdeydi. Safi rüzgâr ve safi masraf. Ben 28 yaşındayken kim olduklarını şimdi unuttuğum mezkur tiplerin yaşları 18 ile 25 arasında değişiyordu. Dergi çıkardığımız için tanınıyorduk. Sinerjimizden faydalanmak istiyorlardı sanırım. Ben belli bir seviyeden sonra yüzümü agoraya döndüğüm için ünlü sayılıyordum. Sosyal medyayı etkin kullanıyordum. Blog tutuyordum dergi çıkarmanın yanı sıra. Gece hayatına meraklıydım. Bu veçheden de bir cazibem vardı.

Önce düzyazı ve eleştiri yazmayı azalttım sonra yavaş yavaş ayrıldım dergilerden. Ne hikmetse hastalığın her dokuya yayıldığını görebilecek ferasete sahiptim. Meğer patolojik narsizm edebiyatı yöneten biricik muammaydı. Edebiyat bu hastalığa yakalanmış tiplerin afyonuydu. Sümsük, toplumdan ve aileden dışlanmış, parasını harcamasını bilmeyecek kadar andaval, varlık içinde yokluk çeken, evlat ve kardeş hasretiyle tutuşmuş, babalık/ abilik hatta annelik etmek isteyen bir yığın embesil, fevkalade karaktersiz şarlatanın arasındaydık. Artist sayısı çok azdı. Kibre hasret kalmıştık.  

Özellikle bir nimet gibi yetişen gezi isyanı ve darbeden sonra etrafım güzelce budandı. Bir kısım gereksizi de yazılarımla hedef gösterip infaz ettim. Saygısız, terbiyesiz, üslupsuz bir edebiyat kişiliğine bürünerek korunmaya çalıştım. Gündelik hayatta belirli arkadaşlarla buluşup sosyal hayvanlığımı yaşadım tabii. İnternet dünyasında tanımadığım kişilerle yazışmayı 2012’de her kim olursa olsun –iş ilişkisi harici– yeni arkadaş edinmeyi 2016-2017 gibi bıraktım. Etrafımı sabitledim. Kötü günlerinde yanında olacağım, iyi günlerinde kutlama yapacağım kişileri belirledim. Edebiyat dünyasında korku ile karışık saygı, tiksinti ile bulanmış korku besleniyordu bana karşı. Biraz yetenekli olduğum için de örgütlenip fişimi çekmeye kıyamıyorlardı.

Maalesef bütün arkadaşlarım kendilerini ruhsal vebadan koruyamadılar. Kimi yeni dergiler kurdu, kimi yayınevlerine yönetici oldu. Abilik ablalık yolunda şahsiyetlerinden tavizler vermeye başladılar. Gençleri maddi ve manevi olarak kullandılar. Grubun alfası oldular. Herkesi ve her şeyi övdüler. Siyasilerin topluluktan bir bebeği kucaklayıp öpmesinin maymun toplumunda alfanın bir davranışı olduğunu öğrendiğimde kitabı yeni çıkmış bir gence yağdırılan övgüleri yerli yerine oturtalı çok olduğu için böyle kutlamalarda muz soyup ekrana bakıyordum. Nesebin devamı endişesi vardı yaşlı edebiyatçılarda. Soyları devam etmeliydi. Buna mukabil bir piçlik, onun bunun çocukluğu sanrısı vardı gençlerde. Birbirlerini kolayca buluyorlardı. Seyir zevki yüksek bir belgeseldi.

Biz bu belgesele seyirci kaldığımızı düşünüyorduk steril arkadaşlarla. Buluşup telefonlarımızdan birbirimize tweetler okutup gülüyorduk. Ateş bize hiç sıçramaz zannediyorduk. Yanıldığımızı anlamakta gecikmedik maalesef. Eski dostlar, adam sızdırmıştı içimize. Bunları çeşitli komplolarla, desiselerle geldikleri yere gönderdik çok şükür. Eski dostları da işaretleyip, böcekleştirip bir süre daha korunduk. Buluşma ve toplanma öncesi “yanında kimse olmasın” uyarıları gırla gitti partilerde. Bu önlemlere güvenip kurtulduğumuzu sandık ama ne çare? Bu kere başka dostlar aramıza insan sızdırmaya başladı.

Bu insanlar önce toplu resimlerde (fotoğraflarda) dostların negatifine sızdı sonra bizim masalarımıza. Bu yeni kişiler eskileri gibi değildi. Komplo kurup kovamazdık. Çünkü bu çocuklarda ar damarı yoktu. Elimizde enjektörlerle damar aradık aylarca. Bulamadık. Bunlar sosyal medyanın çocuklarıydı. Zır cahildiler. Yıkama yağlama mekanizmaları çok yeni olduğu için çökertecek yazılımı geliştiremedik. Çocuklar babadan oğula nesilmişçesine aynı şekilde önce edebiyat dünyasına sonra bizim sistemimize giriyorlardı. Siyasi örgütlerin kof, bunların üyelerine karşı kendi benliklerinin zayıf olduklarını keşfetmişlerdi. Sivil toplumunsa riyakârlığı arşa çıkmıştı. Mektep arkadaşları sıkıcıydı. Akrabalar faşistti. Özneyi çalıştırmanın tek yolu sanat dünyasıydı. Yani Freud'un deyişiyle süblimasyon. 

Sanat dünyasında yeteneksizliğin, hiç açılmamış sezginin, kapalı dimağın, hissizliğin, duygusuzlığun, cahilliğin örtülerek 2 ayda usta olunabilecek tek alan şiirdi, biraz da öyküydü. Müzik, oyunculuk, resim (çağdaş olmayan), dans ve benzeri ciddi sanat dalları en az 3-4 yıl idman isterdi. Eğitim belki bir ömür sürerdi. Yeteneksiz en erken beşinci altıncı yıl ayrılırdı bu belalı sanatlardan. Bir marangoz çırağı kalfa olmak için yıllarca çalışır kendini geliştirirdi. Zanaat bile yıllarınızı talep ederken şairlik en geç 90 günde tescil edilebilen bir şeydi.

İşte bu anasız babasız çocuklar kulübe kabul edilme arayışlarında bizim dostlarımızdaki en iğrenç zaafı yakaladılar: Pohpohlanmak. Övgüye, senaya aç mıdırlar bu bizim yaşlı dostlarımız peki? Değillerdir. Ömürlerince yüzlerine yapılan methiyeler, kendilerine adanan şiirler, haklarınca çıkan tanıtım yazıları belki 100’ü aşmıştır. Onlar da o yollardan geçmişlerdir. Fakat doymamışlardır. Gözleri aç kalmıştır. Hırs kalplerini mühürlemiştir. Mühürlü kalp, o olmayan beyinlerine kan gönderemediği için beyinleri de çürümüştür. Zekâ, gıdasız kalmıştır. Bu cılız, meflûç zekâ ile ancak birinci tekilden ikinci tekile hitap eden lirik şiirler, manzumeler, yıllarca yapılanı tekrardan ibaret, paçavralar yazabilirler. Ha, bir de bu zekâsızlık dalkavuğa direnci düşürür. Dalkavuğu fark etse de mukavemet edemez. Dümen suyuna kapılır. Daha doğrusu dümeni yutar.

Bu zekâsız, sevimsiz dost, dalkavuğuyla fotoğraf çeker, etiketlenir, diğer zekâsızlar bunu beğenir, diğer dalkavuklar da bu dalkavuğa ulaşır ve kendilerini zekâsızla tanıştırmalarını ister, dalkavuk ödül maması karşılığında (yazdığı bir şiiri kötülememe diyelim) bu isteği kabul eder. Bu kez masada öteki zekâsız vardır. Bu masa her zaman somut bir masa olmayabilir. Sosyal medya mecraları da masa sayılır. Zekâsızlar dalkavuklar karşısında rekabete girerek şarlatan mertebesine yükselir. Olmayan bir şeyi satmaya başlarlar genç dalkavuklara.

Ödüller, dergiler, internet dergileri, olmayan itibar, yalan prestij ve bilmem ne bela şeyler libidinal bir sinerji yaratır. Böylece bir kişi iki ayda ilk şiirini bir şekilde neşreder. Bu şiiri internette bir iki gün şiir okuması/ araştırması yaparak oluşturur. Kısmen daha deneyimli dalkavukların kısmen sahte abilerinin metinlerinden kolaj da yapabilir. Kimse bunları uyarmaz. Kimse metinlerine çeki düzen vermesini istemez. Düzyazıdan bile hallice olmayan eciş bücüş korkunç metinler şiir olarak kabul edilir. Söylem kopyadır. Duygu yerine retorik boca edilmiştir. Ahengin a’sını (A’sını olmalıydı) bulamazsınız. Bilinçdışı zerre çalıştırılmaz ve şiir diliyle tepkimeye sokulmaz. Bayat kelimeler seçilir ve kopya söylemin üzerine retorik sosuyla servis edilir.  

Aksi halde karşı çıkanın şiiri de tartışmaya açılacağından herkes bu konuda konsensüse varmıştır çoktan.  Derhal 50 samimi arkadaşı olur. Bir adet özne ve 50 kişilik toplum. Yukarıda dedim ya özneyi çalıştırmanın tek yolu şiir ortamı diye. Bir dize paylaşırsınız 50 kişi, bir kişiye cevap yazarsınız 50 kişi. Hep beğenirler. Türkiye’de fevkalade çalışan tek örgüttür dalkavuklar ve embesiller derneği. Herkes herkesin can dostudur, herkes herkesle dertleşir, herkesin her gece saatlerce yazışacak şeyi olur. Ve herkes yıl dolmadan şiir kitabı çıkarır.

Bu, dalkavukluğun reddinin ve patolojik narsisizmin başladığı yerdir. Bu yazıyı bu tehlikeli ve hepimizi yaralayan merhale için yazıyorum. Kişi hak etmediği bir alakayı toplamaya çalıştığını fark edemez en başta. Ergen narsist, kitabın linkini tepeye sabitledikten sonra günümüz ile Şeyh Galip arasındaki zincire dahil olur . Son 17 yılın (17 yaşındadır çünkü) en iyi şairi, Turgut Uyar, Edip Cansever, Orhan Veli, Nazım Hikmet, Can Yücel (Tevfik Fikret’i hiç duymadığı için buraya sonradan aklına gelen Yücel’i koymuştur) vardır dünyada başkası yalandır. Biraz da Fransız şairler tabii.

Dalkavukluktan ve sırık hamallığından megalomanlığa terfi eden özne doymaz. Diğer soytarılardan daha özel muameleye tabi tutulmak ister ve hemen dijital bir dergi kurar kıt tasarım bilgisiyle. Matbu iş yapacak kadar kabiliyeti ve yüreği yoktur. İşin doğrusu aç köpek olduğu için o taraklarda bezi olmaz. Poetikasız, duruşsuz, kısa satırları enter ile ayırmak suretiyle alt alta yazabilen herkese açık olan dijital günah mecraları işletilir. Bir tane bile düz yazı bulunamaz buralarda. Şahısların herhangi bir mevzu hakkında muhakeme kabiliyetleri yoktur. Estetik üzerine bir saniye bile düşünmemişlerdir. Bunların hepsi zekâdan muaftır. Zekâyı yücelttiğimi sanıp geri zekâlılara bodyshaming yaptığımı düşünecektir bu embesiller. Sanatçıya has özel bir zekâdan bahsettiğimi anlayan anlayacaktır.

Ve bizden şiir isterler. Vermeyiz. Israr edilince telif isteriz. Telifi duyunca sıvışırlar. Başka zaman aniden masamıza oturmak isterler. Kibar olduğumuz için kabul ederiz, dan dun konuşup bizi rahatsız ederler. Seviyeyi düşürmeye çalışırlar. Hazin vaziyetlerini susarak kapatmaya çalışanları hiç görülmemiştir. Çünkü bu sırık hamallarının kitabı çıkmıştır bir kere. Bizle eşit olduklarını sanarlar. O histerik dostlarımız bunları doğurup doğurup takipçi listemize, yayınevimize, kitap lansmanlarımıza, partilerimize, imza günlerimize, masalarımıza, takıldığımız barlara, yazdığımız dergilere salmışlardır.

Hele bunların bir yayınevi çatısında genel bir kifayetsiz muhterisin altında toplanmaları son yılların en acıklı vakalarından değil midir? Düzenledikleri imza gününe ait fotoğraflarda tek bir sivile rastlanmaz. Dostlar alışverişte görsün usulü, kitabı çıkanlar, kitaplarının çıkmasını bekleyenler ve editörler doldurur kadrajı. Sevgilileri bile yoktur. Herkes şairdir. Sonra birbirlerine girerler ama herkese açık dijital ortamda yaşayarak bundan da ilgi devşirmek isterler. Birbirleriyle internetten tanışmış olmaktan utanmazlar fakat bu çirkin tanışmanın sonuçlarına kırılırlar. Yüz yüze hiç görüşmeden internetten cinsellik yaşayanları, kişisel ve sıradan krizleri abartanları, bilmem hangi antin kuntin oluşumun İngilizce kurallarını edebiyata dayatmaya çalışanları görülür. Her boku bunlar bilirler. Her bokun en iyisini bunlar bilirler. Kitap satış sitesinde binlerce kitaba tek kelimelik yorumlar yazarak görünürlük sağlamaya çalışan IQ abidesi lağım faresine bile rastlanmıştır. Sonra yazdıklarını silerler. 5-10 etkileşim alınmıştır çünkü. Barışıp barışmadıklarını anlayamazsınız. Çünkü barış, taraflar arasında olan bir şeydir. Tıpkı savaş gibi. Oysa bunlar sadece altlarındaki bezleri çıkarıp kendi boklarıyla oynamışlardır. Boncuk bile bulamamışlardır.    

Önce edebiyat dünyasına sonra bizim sisteme giriyorlar demiştik yukarıda. Sistemimize girmelerinde kusurlu muyuz yoksa basit bir güncelleme arızası mı var bilemiyorum. Bu parazitlerin sistemimize girmelerinin sebebi bilinmek istememiz ve virüsleri yaratmış olmamız mı? Gizli bir hazine miydik sistem olarak? Sanırım sadece kibardık. Kibirli gözükmek istemiyorduk dahası. Bir de işlerin bu derece ciddiye bineceğini tahmin edemediğimiz için sınırı esnek hale getirmiştik. Dostlar azaldı. Hepsi abi, baba oldu. Şimdi sistem de tehlikede. Bizi tüketmeye çalışıyor tahtakuruları. Yolları, köşelerin başlarını, kapakları, matbaaları, sanatsal kaygıları, aşkı ve diğer önemli şeyleri tutmuş arkadaşlarıma, sistemdaşlarıma yalvarmak istiyorum: Beni mapusa, kendinizi mezara götürecek hamleler yapmayın. Rahatımızı bozmayın. Filtreleri çalıştırın. Herkesi başımıza bela etmeyin. Namuslu kalın. Olgun olgun takılalım lütfen.          

 

Cihat Duman               

Charles Baudelaire ve Eleştiri

 

Baudelaire'den tuttuğum notlar. 1850'li yılların yorumculuğu günümüzdeki iğrenç nezaketten ari. 

Yüksek çözünürlük için tıklayınız. 

Kaynak: Modern Hayatın Ressamı, İletişim Yayınları, Ali Berktay Türkçesi. 

Barbarbar

 

Hayat, kokar. Yüz şekillenir. Gelişir aruz.
Nefesinden Akdeniz’in kuzey çiçekleri
gıcır gıcır seni öptüm mantarı
cam sanayii ve takma kirpik takma sanatı
bir karbon iki oksijen benzersiz biçimde
bedelini ödemişler benliğin
dudaklar bunun için.
 
Bakılır. Gül delinir
Okyanus dağlarından taşınır ışık
halka sağlık ve sıhhat
aşka yeni bir mana
arkadaşlara neşeli bir masa verecek kuvvette
göze isim koyma töreni niyetine.
 
Tornadan geçmemiş
titreşen kas disiplinine boyun eğmemiş
başkasına vekaleten sigara içilmiş ciğerin lezzetli fotokopisi
banka kasalarından geçecek desibeldedir ses.
 
Bedeli ödenmiş benliğin izahı kolay olur
10.000 Ethereum, tonlarca vernik, 10 bezelye
hafif güzelliğin, 7-8 kilo kadar güzelliğin
lisanslı güzelliğin müstakbel şubelerinde şahidi olunsun diye.
 
Mezopotamya’da
sonsuz tarafından isimle çağrılmak beşiktir
mezarları sulamanın bir sonucu olarak
arzumakla aramda geçen nehirler kurur
hep yeni isim verilir
hayat, kokar.
 
Sevilir
Kapış kapış yapılır kalp
Çok sevilir kapış kapış yapılır kalp
özellikle bu akşam bir sebeptir yaşamak

bu akşam bir akşamdır çünkü bu akşamdır bir akşam.

Kafkaokur, Mayıs 2022

Kahrolmak ve söyleşiler.

Sanatkritik'ten Zeynep Nur Ayanoğlu'nun sorularına yanıt verdim:

Z.N.A: Adı ön kapakta yazan anlatıcının, edebiyattan kaçar gibi yapıp kaçmadığında, okuru payladığı veya ondan özür dilediği kısımlarla sıklıkla karşılaşıyoruz. Buna karşın, hiç özür dilemediği bir “huyu” var: sonuçlara atlamak. Anlatıcı, “Müptezel Sevgilisi onunla konuşmayı kesecek olsa da nasılsa hepimiz (virüsten) öleceğiz (s. 25)” veya “…koyu renkli giysilerinde toz taşımadığı gibi kalbinde sevgi de taşıyamaz (s. 149)” gibi bağlantılar kurup bunları işlemekten gocunmuyor, “imtina” da etmiyor. Bu noktada, kitabın, eğer varsa “edebiyat üstü” olma iddiasının sınırları veyahut yazarın uyguladığı yöntemi icra etme sınırları hakkında ne söylersin?

C.D.: Burada da siz edebiyat yapmışsınız. Neyse. İnsanlar fırsatı hiç kaçırmıyor bakıyorum. Edebiyat yaptığınız ilk cümleleri geçip sona geliyorum. Nadir de olsa edebiyat yapmaktan imtina etmedim. Hatta kitapta geçtiği haliyle “imtina” etmedim çünkü göçük altından insan çıkarıyordum. Her arama kurtarma çalışmasında olduğu gibi kurtarıcı tuvalet molası verebilir. Ayrıca baş karakterlerimden birinin gaza gelip edebiyat parçalamasına engel olamam. İçki içiyor, uyuşturucu kullanıyor. Ara sıra saçmalayacaktır elbette.

Devamı için TIKLAYIN

 

KE Dergisi'nden Sedat Demir'in sorularına yanıt verdim. 13. sayıyı indirmek için TIKLAYINIZ

S.D.:Karakterleri, isimleri yerine karakterin onlara verdiği “özel” isimlerden de tanıyoruz.

CD.:İsimleri aklımda tutamadığım için karakterlere isim vermedim. Şimdi şaka yaptığım düşünülecek. Yapmıyorum. Güncel hayatta isimleri aklımda tutamıyorum. Bu sebeple bir performans romanı da olan Kahrolmak’ta isim kullanmak riya olurdu. Allah kimseye söylediği şeyin şaka olmadığı açıklamak zorunda bırakmasın bu arada.

 

Devamı için TIKLAYIN

Kafa Sabit programına konuk oldum.

 

Kürtler Şehirde programına konuk oldum.

 

Sadece Beckett okuyarak 12 kilo verebilirsin.

İyi bir edebiyatçı olmayı istemiştin. İyi bir edebiyatçı olma uğruna önce kötü insan, neticeten kötü edebiyatçı oldun. Çocuğunu kaybetmiş anne gibi sağa sola koşuşturuyorsun kalabalıklarda iyi edebiyatı bulmak için. Aldatılıyor, sömürülüyor, dolandırılıyor ve ona ulaşamıyorsun. Sonrasında içinde iyi his adına ne varsa yitiyor. Kötülükle, kinle, nefretle, ihtirasla dolup taşıyor damarların. Güzel sözler ürettiğin için şöhret, para, cinsellik istemen doğal fakat sen bunlara ek olarak bir de övgü istiyorsun. Hem de övgünün en paha biçilemez olanından, yüzüne edileninden talep ediyorsun. Sadece iyi yazmak seni teskin etmiyor, edebiyat tarihi de okumaktasın. Felsefe kitaplarına dalıyorsun estetik ilmini kavrayabilmek için. Filoloji, antropoloji tahsil ediyorsun insanı daha iyi tanıyıp daha güzel yazmak için. Dine merak salıyorsun bir ara. Doğu dinlerine. Brahmanizm, Hinduizm, Maoizm, Budizm, kübizm… Allah ne verdiyse işte araştırıyorsun.

Ölü edebiyatçılardan çok yaşayan edebiyatçılarla ilgilisin çünkü bir ölünün gücü seni övmeye yetmeyebilir. Kitabın çıkınca yaşayan edebiyatçının seni övmesini bekliyorsun. Kitabın çıkıyor ama kimse seninle söyleşi yapmıyor. İşlerin başka türlü türlü yürüdüğünü utanarak keşfediyorsun. Keşif biter bitmez utanma duygun kayboluyor. Övülebilmek için her gün insan övmeye başlıyorsun sosyal medyada. Övdüğün insanlar başka kitapçıların yazarları olunca senin kitabını neşreden kitapçı üzülmüş gibi yapıyor ama aslında aba altından sopa gösteriyor. Sezgilerin bu tehdidi algılayacak kadar güçlü. Sadece sana sahip olan kitapçının yazarlarını övüyorsun böylece. Devrin bütün dâhileri sizin yayınevinizden çıkıyor. Fakat ne yaparsan yap sivrilen birkaç yazarın seviyesine ulaşamıyorsun katiyen. Çıkardıkları kitap henüz dağıtılmadan tanıtım yazıları çıkıyor gazete eklerinde, kültürel web sitelerinde, bilumum mecralarda. Yaptıkları duyuru 130 RT 672 beğeni alırken senin duyuruna sadece 51 RT geliyor. Beğenenleri teker teker stalklıyorsun. Aralarında yazar varsa takibe alıyorsun onları hemen tavşan gibi. Onlarla aynı kitapçının çatısı altında birleşmek yetmiyor demek ki kapak tasarımlarının da aynı olması gerekir diye bir fikre kapılıyorsun. Kitapçına rica ediyorsun kapakları onların kapakları gibi yapması için. Sonra bunun da kâfi gelmeyeceği anlaşılınca onlarla aynı şeyi yazıyorsun. O arada moralin aşırı bozuluyor. Rakip çalışan ilk baskının üzerinden henüz bir ay geçmemişken maalesef ikinci baskıyı yapıyor. Yazar mutlu, yayıncı mutlu, okur gururlu.

İnternette dolaşırken, haset yumağında başkalarının takipçilerini sayarken, kimin imza gününe kimler gitmiş diye gözlerini patlatırken profil fotoğrafı bile olmayan biri senin kitabın hakkında “çığır açıcı bir eser”, “kafamı kitaptan kaldıramadım”, “kelimelerle dans etmiş adeta”, “herkese öneriyorum” diye havadan bir pas atıyor sana. Yüksek bir pas bu. Seni aşabilir. Derhal tüm defans oyuncularını kontrol ediyorsun. İkisi durumlarını korurken rakip kaleye en yakın olan oyuncu bir adım kadar yerinen kıpırdıyor. Bu taktiği biliyorsun. Böylece rakip kaleye en yakın yazar sen olmuş olabilirsin. Emin değilsin. Fakat o da ne? Takım arkadaşın hızını almış vaziyette geriden çapraz koşmaya başlamış bile. Onun koşu yoluna atılmış bir top da olabilir bu top diyorsun. Topla buluşsa kaleciyle karşı karşıya kalacak. Tüm yayınevi kazanacak. Sen dokunsan ofsayt olabilir. Tüm bu ihtimallere rağmen duraksamıyorsun. Bir umut takım arkadaşının yerine sen topla buluşuyor ve onun yerine kaleciyi sen çalımlıyorsun. Top ağlara sen gönderiyorsun. Muhteşem bir gol. Artık yeni kahramanımız sensin. Kaleci yan hakeme bakarak elini havaya kaldırıyor. Tüm defans zaten “eller havaya” vaziyetinde. Yan hakem artık pozisyon bitmiş olduğu için ofsayt bayrağını kaldırmış oluyor. Gol sevincin kursağında kalıyor. Başında beklettikten birkaç saniye sonra bu kez yüzünü gizliyorsun ellerinle. Takım arkadaşın sana sitem ediyor. Pası atan mütereddit. Teknik direktör kudurmuş. Seni derhal oyundan alıp yerine genç santraforu koyuyor. Pasın sen ofsaytta olduğun için depar atan yazara atıldığından emin oluyorsun evde özetleri izlerken. Kimseyi kandırmana gerek yok. Ofsaytta olduğunu biliyordun. Bir buçuk yıldır depar atanı kıskandığını biliyoruz.

Bırak artık bu işleri. Gel sen de benim gibi sadece yazar ol. Edebiyatçı olma, şair olma, entel olma. Yazmaya önem ver göstermeye değil. Okumaya zaman ayır ki başka yazıcılarla pişti olmayasın. Bak haftaya, 13 Nisan 2021 Beckett’in doğum günü. Bir pasta al. Eşini dostunu çağır. Mum dikin. Üfleyin. Sonra bütün eserlerini okuyun. Beckett sana belli bir yerde ve belli bir zamanda varoluşunu devam ettirirken ne yazman gerektiğini öğretecektir. Ölü ustaların senden borç isteme ihtimali yok. Hadi.

 

Kafkaokur Nisan 2021 Cihat Duman

Orhan Veli’yi Sevme Nedenlerim

Yaşayanları bizden borç para istediklerinden midir nedir genellikle ölü yazarları seviyoruz. Orhan Veli’yi seviyoruz. Fakat yarım yamalak, yalan yanlış seviyoruz. Önce karikatüre benzettiğimiz şiirleri sayesinde şiirini sevmiş gibi yaptık, sonra da çukura düşüp ölmesi yalanına kanıp komik ölümünü sevdik. Sevimli olduğunu düşündük Orhan Veli’nin. Geçim sıkıntısı yaşamıştı, şaraba düşmüştü, genelevlere gitmişti. Öyle, uzaktan davulun sesini seviyorduk. Nazım Hikmet’i sever gibi sevmiyorduk, Turgut Uyar’ı sever gibi sevmiyorduk, İsmet Özel’i sever gibi sevmiyorduk. Genç öldüğü için sevdik onu, sıska ve esmer olduğu için sevdik. Bir de Yazık oldu Süleyman Efendi’ye dediği için sevdik sanırım. 

Birinci olarak, Orhan Veli çok iyi bir şairdir. Özellikle bu yüzden sevmemiz gerekiyor. İkinci olarak Orhan Veli çok iyi bir insandır. Genelde, çok iyi insanların çok iyi şiir yazamadığı iddia edilse de Orhan Veli müstesnadır bu eksiklikten. Orhan Veli’nin şiirleri kitap olarak basılmış vaziyette idi. Daha sonra yazıları, konuşmaları ve mektuplaşmaları basıldı. Tüm metinlere uğrayarak Orhan Veli’nin bir çeşit el falına bakmaya çalışacağız. Önce şiirlerinin güzelliğinden bahsedeceğim.

Orhan Veli dediğimizde muhakkak aklımıza bazı dizeler gelir. Bunun sebebi, şiirlerini zorunlu eğitimde gösteriyor olmaları değildir elbette. Halkın anlayacağı bir şiiri tercih etmesidir bunun sebebi. Her ne kadar İnönü diktasınca toplumcu şiirin (toplumcu gerçekçi) önünü kesmek için Orhan Veli ve arkadaşlarının kullanıldığı iddia edilmişse de -Attilla İlhan tarafından-, buna katılmak mümkün gözükmüyor. Halkın anlayacağı şiir yazarak toplumun yozlaştırılması iddiası, halk plajlara hücum edince toplum denize giremedi gibi tuhaf bir şey. Halkın anlayacağı diyorduk, evet, sadece anlayacağı değil, bir kez duyduğunda insanda alışkanlık yaratacak dizeler yazmıştır Orhan Veli. Beni bu güzel havalar mahvetti, bir kadının suya değiyor ayakları, ağlasam sesimi duyar mısınız mısralarımda, cep delik cepken delik, yazık oldu Süleyman Efendi’ye, bir de rakı şişesinde balık olsam gibi sözdizimleri harikadır. Garip Akımı evvela sadece kafiye ve hece ölçüsüne karşı bir şiirmiş gibi algılanmışsa da aslında yeni bir tekliftir. Öyle yeni bir tekliftir ki İkinci Yeni’nin önünü açıp, çıkışını erkene almış, belki de çıkışana sebep olmuştur. Sonradan önemi anlaşılmış ve Birinci Yeni denmiştir zaten Garip Akımı’na. Kafiye ve ölçü reddedilmiş fakat gizli kafiye, aliterasyon, serbest müstezat gibi tekniklerle sehl-i mümteni sağlanmıştır, akıcı bir şiire ulaşılmıştır. Orhan Veli bu tarz şairi Garip Manifestosu’nda acemiliğin ustası olarak tarif eder. Orhan Veli 36 yaşında, garip manifestosu 9 yaşındayken Ankara’da bir çukura düşmüş, sonra İstanbul’a gelmiş, herhalde oradan başına aldığı bir travmadan dolayı da günler sonra beyin kanamasından ölmüştür. Yani artık savunmasız hale gelmiştir diyebiliriz. Asıl verimli çağını yaşayamamış, başladığı poetik yolun yarısında maalesef yarışı ölerek terk etmiştir. Yaşasaydı, henüz değişmiş iktidarın da etkisiyle (Türkiye 1950 seçimlerinde sağcıların elinden çıkıp kendini sağcı sananların eline düşüyor) nasıl hamleler yapacaktı bilinemez. Belki de yaşasa İkinci Yeni diye bir şey olmayacaktı, atak ondan gelecekti.

Orhan Veli, Yalçın Küçük’ün “hayat arkadaşı” dediği, en yakın arkadaşı Melih Cevdet’in hiç bahsetmediği bir kadınla mektuplaşmış ayrı şehirlerde oldukları vakit, kadının adı Nahit. Kadın evli. Aralarındaki ilişkiyi kocası bilmiyor. İlişkinin içeriğini biz de tahmin edemiyoruz aslında. Cinsel bir durum var mı yok mu çok anlaşılmıyor. Tehlikeli zamanlarda mektupları iadeli taahhütlü atıyor Orhan Veli. Yani sadece ilgili kişinin imzası karşılığında alınacak şekilde. Bir gün yakalanıyorlar tabii. Hatta bir mektupta Orhan Veli Nahit Hanım’a “[…] bu seninle benim aramdaki bir hadisedir. Halbuki zevcinizin maşukaları dillere destan.” diyerek rahatlatıyor.

Seza Karakoç’u seviyorduk.

  

Tanıştığım en üst insan Sezai Karakoç öldü. Bu kara haberi Twitter’dan öğrendim. Ömer Erdem’e telefon açıp başınız sağ olsun dedim. Sesinin tonu ve rengi berbattı. Milli ve yerli eğitim kitaplarından öğrendiklerimi saymazsam adını duyduğum ilk şairdir aynı zamanda Karakoç. Bir şiir kasetinin künyesinde yazıyordu adı. 14 yaşındaydım. Yıllar sonra o isimle arkadaş olacağımı kestiremezdim. Şimdi kıyasıya eleştirdiğimiz şiir seslendirmeleri ve şiir kasetleri olmasa, şiir çoktan ölmüştü diyebiliriz. Yani, Selçuk Küpçük o muhteşem sesiyle Monna Rosa şiirini okumamış ve kasete doldurmamış olsaydı ben Cihat Duman olamazdım. Bu çok nettir. Cihaüttin Dumanoğlu ya da Mehmet Cihat Dumankaya filan olurdum. Asla espri olarak değerlendirilmesin bu yorumum. Çok ciddiyim. Çok üzgünüm. 2021’in kasım ayının 16. günü bizi biz yapan üst insanlardan birini yitirdik. Sevenlerine sabır diliyorum.

Sezai Bey’in [acil olarak belirtmek gerekir ki Sayın Karakoç’a Sezai Bey diyenlerin safında değilim fakat bir seferliğine beni affediniz, bu şekilde daha kolay geliyor yazmak] Monna Rosa şiirini severek başlayan maceram Köşe şiirini sevmekle devam etti. Sonra Köpük’te karar kaldım. Her biri oldukça farklı tekniklerle yazılmış olmasına rağmen bu şiirlerin üçü de aşkı anlatır. Kendi şiir gelişimim de bu tekniklerle sırasıyla rabıtalıdır. Bu konuyu belki bir başka yazıya ayırıp uzun uzun açıklamak gerekecek. Şimdilik Sezai Bey ile buluşmalarımı aktarmak isterim. Bu hatıralar zamanın eğesinden geçtikçe hususiyetlerini kaybediyorlar. Tadı, tuzu heyecanı azalıyor. Bu bağlamda keşke daha önce yazsaydım bu yazıyı diyorum kendi kendime. Sezai Bey’in cenaze törenine gitmeye hazırlandığım şu vakitten çok daha önce. Ve namuslu bir yazar olmanın gereğini yerine getirmek adına, bedeni hala sıcakken kaleme kağıda daktiloya koşan yazarları eleştirdiğim için okurlardan ve o yazarlardan özür dilerim. Meğer keyfi bir hareket değilmiş ölenin ardından yazıya sarılmak. Gençken anlayamamışım bunu.